اولین مسلمان
اولین مسلمان نخستین فردی که به پیامبر اسلام ایمان آورد. اولین مسلمان‌بودن، افتخار و فضیلت به شمار می‌آمده است. شیعیان حضرت خدیجه را اولین زنِ مسلمان و امام علی(ع) را اولین مردِ مسلمان می‌دانند. این مطلب در منابع تاریخی اهل‌سنت نیز آمده است.
بر اساس گزارش‌هایی که در برخی از منابع اهل‌سنت آمده، ابوبکر نخستین مرد مسلمان معرفی شده است، رسول جعفریان، تاریخ‌نگار معاصر شیعه، طرح چنین ادعایی از سوی برخی از اهل‌سنت را برخاسته از درگیری‌های مذهبی مسلمانان دانسته که منشأ تاریخی ندارد.
اهمیت و جایگاه
نخستین مسلمان به اولین نفری اشاره دارد که به پیامبر اسلام ایمان آورد. اولین مسلمان بودن افتخار و فضیلت محسوب می‌شد. براساس برخی منابع، پیامبر(ص) اولین مسلمان بودن امام علی(ع) را فضیلتی برای او دانسته است. برخی صحابه که ادعای اولین مسلمانی داشته‌اند نیز به این مسئله مباهات کرده‌اند.
خدیجه(س) نخستین زن مسلمان
مورخان درباره اینکه حضرت خدیجه نخستین زن مسلمان است، اختلافی ندارند. برخی از آنان از وی به عنوان نخستین مسلمان (از زنان و مردان) نیز یاد کرده‌اند. ابن‌اثیر مورخ اهل سنت، اجماع مسلمانان را بر این دانسته که حضرت خدیجه اولین ایمان‌آورنده به پیامبر(ص) بوده است.
به گفته احمد بن ابی‌یعقوب تاریخ‌نگار قرن سوم، حضرت خدیجه اولین زن ایمان‌آورنده و حضرت علی(ع) اولین مرد ایمان‌آورنده به پیامبر(ص) است.
علی(ع) نخستین مرد مسلمان
براساس روایات، پیامبر اسلام، امام علی(ع) را اولین مسلمان، اولین مؤمن و اولین فردی که او را تصدیق نمود، توصیف کرده است. شیخ طوسی روایتی از امام رضا(ع) نقل کرده که امام علی(ع) را اولین ایمان‌آورنده به پیامبر اسلام معرفی می‌کند. گفته شده شیعه بر این اجماع دارد که امام علی(ع) اولین مرد مسلمان بوده است. امام علی(ع) نیز در سخنانش بر پیشتازی‌اش در اسلام و اینکه نخستین مسلمان بوده است تصریح کرده است.
علامه مجلسی و حسین بن حمدان خصیبی نویسنده شیعه قرن چهارم، امام علی(ع) را اولین مسلمان دانسته‌اند. همچنین محمد بن جریر طبری، شمس‌الدین ذهبی و دیگران از مورخان اهل‌سنت نقل‌هایی بر اولین مسلمان بودن امام علی(ع) نقل کرده‌اند.
گزارش‌های دیگر
برخی اهل‌سنت نقل‌های را ذکر کرده‌اند که براساس آن ابوبکر یا زید بن حارثه اولین مسلمان بوده‌اند. مقریزی تاریخ‌نگار اهل سنت در کتاب «اِمتاع الاَسماع» ابوبکر را اولین مسلمانی دانسته که اهلیت حمایت و کمک به پیامبر اسلام را داشته است. ابنحجر در کتاب «الاِصابة» اولین مسلمان از کودکان را امام علی(ع)، از زنان خدیجه، از موالی زید بن حارثه و از بندگان را بلال حبشی دانسته او ابوبکر را اولین مرد آزاد می‌داند که مسلمان شد. با این حال محمد بن جریر طبری از محمد بن سعد نقل کرده که ابوبکر پس از ۵۰ نفر اسلام آورد.
به‌گفته رسول جعفریان، تاریخ‌نگار معاصر شیعه، اینکه برخی منابع تاریخی، ابوبکر را نخستین مسلمان دانسته‌اند، از لحاظ تاریخی، زمینه‌ای نداشته و برخاسته از نزاع‌های مذهبی میان مسلمانان است.
ترتیبِ اسلام‌آورندگان
ابن‌اثیر، مورخ اهل سنت، خدیجه(س)، علی(ع)، زید بن حارثه و ابوبکر و علامه مجلسی، علی(ع)، خدیجه(س) و جعفر بن ابی‌طالب را به‌ترتیب، نخستین ایمان‌آورندگان به پیامبر(ص) معرفی کرده‌اند.
پانویس
- ↑ مروجی طبسی، «امیرمؤمنان(ع) و پیشتازی در اسلام»، ص۷۲.
- ↑ ابن‌عقده کوفی، فضائل أمیرالمؤمنین علیه‌السلام، ۱۴۲۴ق، ص۲۴.
- ↑ ابن‌قتیبة، المعارف، ۱۹۹۲م، ص۱۶۹.
- ↑ حسینی، «نخستین مومن و آگاهانه‌ترین ایمان»، ص۴۸.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۷۱؛ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۱۵؛ ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۵۴۶؛ ابن‌خلدون، تاریخ ابن خلدون، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۴۱۰؛ صالحی دمشقی، سبل الهدی، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۳۰۰.
- ↑ ابن‌اثیر، الکامل، ۱۳۸۵ق، ج۲، ص۵۷.
- ↑ یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۲۳.
- ↑ ابن‌شهر آشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۱۳۷۹ق، ج۲، ص۶.
- ↑ صفار، بصائر الدرجات، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۸۴.
- ↑ شیخ طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۳۴۳.
- ↑ حسینی، «نخستین مومن و آگاهانه‌ترین ایمان»، ص۴۸.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۶، ص۱۰۲.
- ↑ خصیبی، الهدایة الکبری، ۱۴۱۹ق، ص۵۰.
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۲، ص۳۱۰.
- ↑ ذهبی، تاریخ الإسلام، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۲۸.
- ↑ ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۱۰۹۰.
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۲، ص۳۱۵؛ ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۹۶۵.
- ↑ بلاذری، انساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۷۰.
- ↑ مقریزی، امتاع الاسماع، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۳۴.
- ↑ ابنحجر، الاصابة، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۸۴.
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۲، ص۳۱۶.
- ↑ جعفریان، تاریخ سیاسی اسلام سیره رسول خدا، ۱۳۸۰ش، ج۱، ص۲۳۵.
- ↑ ابن‌اثیر، اسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۱۳۰-۱۳۱.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۶، ص۱۰۲.
منابع
- ابن‌اثیر جزری، علی بن محمد، اسد الغابة فی معرفة الصحابة، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۹ق.
- ابن‌اثیر جزری، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، بیروت، دارصادر، ۱۳۸۵ق.
- ابنحجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق: عادل احمد عبدالموجود، علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.
- ابن‌خلدون، عبدالرحمن بن محمد، تاریخ ابن‌خلدون، تحقیق خلیل شحادة، بیروت، دارالفکر، چاپ دوم، ۱۴۰۸ق.
- ابن‌سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق: محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۰ق.
- ابن‌شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل ابی‌طالب علیهم‌السلام، قم، علامه، چاپ اول، ۱۳۷۹ق.
- ابن‌عبدالبر، یوسف بن عبد الله، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، تحقیق: علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
- ابن‌قتیبة، عبدالله بن مسلم، المعارف، تحقیق: ثروت عکاشة، قاهرة، الهیئة المصریة العامة للکتاب، چاپ دوم، ۱۹۹۲م.
- ابن‌عقده کوفی، احمد بن محمد، فضائل أمیر المؤمنین علیه‌السلام، محقق و مصحح: عبدالرزاق محمدحسین حرز الدین، قم، دلیل ما، چاپ اول، ۱۴۲۴ق.
- بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق: سهیل زکار، ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.
- جعفریان، رسول، تاریخ سیاسی اسلام سیره رسول خدا، قم، انتشارات دلیل، ۱۳۸۰ش.
- حسینی، سید کرم حسین، «نخستین مومن و آگاهانه‌ترین ایمان»، مجله صراط، شماره۱۰، آبان۱۳۹۲ش.
- خصیبی، حسین بن حمدان، الهدایة الکبری، بیروت، البلاغ، ۱۴۱۹ق.
- ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، تحقیق: عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، دارالکتاب العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، الامالی، قم، دارالثقافة، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
- صالحی دمشقی، محمد بن یوسف، سبل الهدی و الرشاد فی سیرة خیر العباد، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
- صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد صلّی الله علیهم، تحقیق محسن بن عباسعلی کوچه باغی، قم، مکتبة آیة‌الله المرعشی النجفی، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
- مروجی طبسی، محمدجواد، «امیرمؤمنان(ع) و پیشتازی در اسلام»، مجله فرهنگ کوثر، شماره۷۵، پاییز۱۳۸۷ش.
- مقریزی، تقی‌الدین، امتاع الاسماع بما للنبی من الاحوال و الاموال و الحفدة و المتاع، تحقیق: محمد عبدالحمید نمیسی، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۲۰ق.
- یعقوبی، احمد بن ابی‌یعقوب، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دارصادر، چاپ اول، بی‌تا.
- فضایل امام علی
- اختلافات کلامی شیعه و سنی